گندم و جو، ستونهای امنیت غذایی در ایران، در مراحل مختلف رشد خود، بهویژه در خاکهای آهکی و شور مناطق مرکزی و جنوبی، با چالشهای جذب عناصر حیاتی مواجه هستند. کلسیم که اغلب در زراعت کمتر از عناصر ماکرو اصلی (نیتروژن، فسفر، پتاسیم) مورد توجه قرار میگیرد، نقشی تعیینکننده در استحکام ساقه، مقاومت به خوابیدگی ، سلامت ریشه و پرشدگی دانه دارد. نیترات کلسیم گرانوله برای گندم بهترین راهکار برای تأمین مؤثر این عنصر و نیتروژن نیتراتی است. این کود با ارائه کلسیم به فرم محلول و قابل جذب، به طور مستقیم به تقویت ریشه، تحمل بهتر تنشها و در نهایت، به افزایش عملکرد کیفی و کمی محصول نهایی کمک میکند. در این مقاله جامع، ما به طور تخصصی به کاربرد کود نیترات کلسیم در محصولات کشاورزی مانند گندم و جو میپردازیم و مزایای نیترات کلسیم در کشاورزی را با جزئیات علمی و کاربردی بررسی میکنیم.
بخش اول: مزایای نیترات کلسیم در کشاورزی زراعی (گندم و جو)
فواید کود نیترات کلسیم برای گیاهان گندم و جو متعدد و کلیدی هستند. برخلاف تصور رایج که کلسیم فقط برای میوهها حیاتی است، نقش آن در زراعت غلات، حیاتی و زیربنایی است.
۱. تقویت ریشه و افزایش مقاومت در برابر تنشها
- تقویت ریشه: کلسیم برای رشد نوک ریشه حیاتی است. استفاده از نیترات کلسیم گرانوله برای گندم در ابتدای فصل، به تقویت ریشه کمک میکند تا ریشههای قویتری در خاک ایجاد شوند. ریشههای سالم، توانایی گیاه را برای جذب آب و سایر عناصر ماکرو و ریزمغذیها در شرایط خشکی یا شوری بهبود میبخشند.
- مقاومت در برابر خوابیدگی : استحکام دیواره سلولی که توسط کلسیم تأمین میشود، ساقه گندم و جو را قویتر میکند. این موضوع مقاومت گیاه را در برابر بادهای شدید یا بارانهای سنگین در فاز پر شدن دانه افزایش داده و از خوابیدگی محصول و کاهش شدید عملکرد جلوگیری میکند.
۲. بهبود کیفیت و وزن دانه
- پرشدگی دانه: در فاز پر شدن دانه، کلسیم نقش غیرمستقیمی در انتقال قند و مواد مغذی به دانه دارد. تأمین به موقع آن به افزایش عملکرد از نظر وزن هزار دانه و پرشدگی کامل محصول کمک میکند.
- خنثیسازی شوری: در مزارع شور (مناطق مرکزی)، کلسیم موجود در نیترات کلسیم کود به جابجایی سدیم از محیط اطراف ریشه کمک کرده و به اصلاح خاک شور میانجامد.
بخش دوم: کاربرد کود نیترات کلسیم در محصولات کشاورزی زراعی
کاربرد کود نیترات کلسیم در محصولات کشاورزی مانند گندم و جو، نیاز به زمانبندی دقیق و روش مصرف درست دارد.
۱. زمان مناسب مصرف نیترات کلسیم گرانوله برای گندم
بهترین زمان برای استفاده از نیترات کلسیم گرانوله برای گندم، در مراحل اولیه رشد است:
- قبل از کاشت یا هنگام کاشت: کود گرانوله باید به صورت پخش سطحی و زیر خاک بردن قبل یا همراه با بذر استفاده شود. هدف، قرار دادن کلسیم در ناحیه ریشههای اولیه برای تقویت ریشه در مراحل اولیه رشد رویشی است.
- پنجهزنی : در این مرحله میتوان از پخش نواری یا پخش سطحی کود گرانوله یا فرم کریستال در آبیاری استفاده کرد تا نیاز به نیتروژن و کلسیم برای توسعه پنجهها تأمین شود.
| فاز رشد گندم | اهمیت کلسیم | نحوه مصرف پیشنهادی |
| جوانهزنی و استقرار | تقویت ریشه و مقاومت در برابر تنش | نیترات کلسیم گرانوله (پخش قبل از کاشت) |
| پنجهزنی | توسعه پنجه و رشد رویشی | نیترات کلسیم کریستال (در آبیاری) |
| ساقهدهی | استحکام ساقه و جلوگیری از خوابیدگی | محلولپاشی کلسیم بور یا نیترات کلسیم کریستال |
۲. دوز مصرف اقتصادی و نکات کلیدی
- دوز مصرف: دوز عمومی نیترات کلسیم گرانوله برای گندم معمولاً بین ۵۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار است که باید بر اساس نتایج آزمون خاک و شدت شوری تنظیم شود.
- مدیریت نیتروژن: توجه داشته باشید که نیترات کلسیم کود دارای نیتروژن است. این نیتروژن باید از کل نیتروژن مورد نیاز مزرعه کسر شود تا از مصرف بیش از حد کود و خوابیدگی ساقه جلوگیری شود.
بخش سوم: مدیریت تداخلات و برنامهریزی تغذیه گیاه
استفاده از نیترات کلسیم گرانوله برای گندم باید با دقت در برنامه جامع تغذیه گیاه گنجانده شود تا با سایر کودها تداخلی ایجاد نکند.
۱. تداخل کلسیم با سایر عناصر ماکرو
یکی از مزایای نیترات کلسیم در کشاورزی، تأمین همزمان نیتروژن نیتراتی است، اما در مورد ترکیب با کودهای دیگر باید هوشیار بود:
- فسفر: هرگز نیترات کلسیم را با کودهای فسفره بالا (مانند اوره فسفات 0-44-18 یا 10-50-10) در یک مخزن یا به طور همزمان در یک نوبت آبیاری استفاده نکنید. این تداخل باعث تشکیل رسوب و هدر رفت کود میشود.
- سولفاتها: از ترکیب مستقیم گرانولههای نیترات کلسیم با سولفات پتاسیم (50-0-0) یا سایر سولفاتهای خشک (سولفات روی ۳۴٪) در یک منطقه کوچک خودداری کنید.
۲. نقش نیترات کلسیم در کنار برنامه NPK گندم
نیترات کلسیم گرانوله برای گندم یک مکمل عالی برای برنامه NPK است:
- مرحله اولیه: تأمین فسفر و پتاسیم اولیه (با کودهای NPK متعادل مانند 20-20-20) و کلسیم (گرانوله) برای تقویت ریشه.
- مرحله پنجهزنی: تأکید بر نیتروژن (مثل نیترات کلسیم کود) و ریزمغذیها.
- مرحله پر شدن دانه: استفاده از کودهای پتاسیم بالا (مانند 10-10-34 یا 43-3-12) و محلولپاشی کلسیم بور.
۳. استفاده از ریزمغذیها و اصلاح خاک
کاربرد کود نیترات کلسیم در محصولات کشاورزی در ایران اغلب با کمبود ریزمغذیها همراه است.
- بور و روی: بور و روی در گندم برای تشکیل دانه و گردهافشانی حیاتی هستند. استفاده از فروت ست در پاییز (برای مزارع جو و گندم دیم) یا استفاده از کلات روی و روی بور به صورت محلولپاشی در مراحل اولیه رشد، توصیه میشود.
- هیومیک اسید: ترکیب کودهای پایه با هیومیک اسید (مایع پلاس) به جذب بهتر عناصر و اصلاح خاک آهکی کمک شایانی میکند.
بخش چهارم: تجربه کشاورزان ایرانی
تجربه کشاورزان: افزایش وزن دانه گندم در مزارع شور خوزستان
یک کشاورز گندمکار در استان خوزستان که با مشکل شوری آب و خاک و در نتیجه کاهش وزن دانه مواجه بود، تجربه خود را اینگونه شرح میدهد: “ما سالها از کودهای معمولی نیتروژنه استفاده میکردیم، اما به دلیل شوری خاک، گندمها همیشه ساقه ضعیفی داشتند و وزن دانه کم بود. پس از آزمون خاک، مشخص شد که کمبود کلسیم جدی داریم. با مشورت کارشناسان، استفاده از نیترات کلسیم گرانوله برای گندم (مانند نمونه نیترات کلسیم برند اگرومور) را در زمان کاشت به صورت پخش سطحی شروع کردیم. مزایای نیترات کلسیم در کشاورزی ما بلافاصله قابل مشاهده بود: گیاهانی با ریشه قویتر و ساقه مقاومتر داشتیم. در نهایت، با استفاده تکمیلی از محلولپاشی کلسیم بور در فاز ساقهدهی، وزن هزار دانه ما به طور محسوسی افزایش یافت و به بهترین افزایش عملکرد در سالهای اخیر دست پیدا کردیم.”
نتیجهگیری: نیترات کلسیم، سرمایهگذاری بر دانههای آینده
نیترات کلسیم گرانوله برای گندم و جو یک کود ضروری است، نه یک گزینه لوکس. فواید کود نیترات کلسیم برای گیاهان زراعی از تقویت ریشه در خاکهای چالشبرانگیز شروع شده و تا جلوگیری از خوابیدگی ساقه و افزایش عملکرد کمی و کیفی دانه ادامه مییابد. کشاورزان با درک صحیح کاربرد کود نیترات کلسیم در محصولات کشاورزی و تنظیم زمانبندی مصرف، میتوانند در برابر تنشهای محیطی مقاوم باشند و سودآوری مزارع خود را تضمین کنند.
۱. مهمترین فواید کود نیترات کلسیم برای گیاهان گندم و جو چیست؟
مهمترین فواید کود نیترات کلسیم برای گیاهان گندم و جو شامل تقویت ریشه، افزایش مقاومت ساقه در برابر خوابیدگی ، بهبود تحمل به شوری و خشکی، و نهایتاً افزایش عملکرد از طریق بهبود وزن هزار دانه است.
۲. بهترین زمان مصرف نیترات کلسیم گرانوله برای گندم چه موقع است؟
بهترین زمان برای استفاده از نیترات کلسیم گرانوله برای گندم، قبل از کاشت یا در زمان کاشت، به صورت پخش سطحی و زیر خاک بردن است تا کلسیم در ناحیه ریشه برای رشد رویشی اولیه قرار گیرد.
۳. آیا میتوان نیترات کلسیم را با کودهای NPK اصلی مخلوط کرد؟
خیر، یکی از نکات کلیدی در مصرف کود نیترات کلسیم، عدم ترکیب آن با کودهای حاوی فسفات یا سولفات (به ویژه در فرمهای پودری و محلول) است تا از ایجاد رسوبات نامحلول و کاهش جذب جلوگیری شود.
۴. کاربرد کود نیترات کلسیم در محصولات کشاورزی زراعی باغات چه تفاوتی دارد؟
کاربرد کود نیترات کلسیم در محصولات کشاورزی زراعی (گندم، جو) عمدتاً به صورت پخش گرانوله در ابتدای فصل برای تقویت ریشه و اصلاح خاک است، در حالی که در باغات به صورت چرخشی (گرانوله در خاک و کریستال به صورت محلولپاشی) استفاده میشود.
۵. چگونه نیترات کلسیم به افزایش عملکرد در خاکهای شور کمک میکند؟
مزایای نیترات کلسیم در کشاورزی در خاکهای شور، به توانایی کلسیم در جایگزینی یون سدیم (Na) در کمپلکس جذب خاک برمیگردد که به شستشوی سدیم و کاهش اثرات مسمومیت شوری بر تقویت ریشه و جذب آب کمک میکند.
منابع
کارشناسان کشاورزی
سایت تتاکو
بدون نظر