کشاورز آیندهنگر، آیا تا به حال کود پلیت مرغی را در زمان نامناسبی به مزرعه دادهاید و به جای رشد، شاهد سوختگی ریشهها یا هدر رفت بخش زیادی از نیتروژن بودهاید؟ آیا میدانید که دانستن بهترین زمان برای مصرف کود پلیت مرغی میتواند کارایی این کود آلی را 40% افزایش داده و نیاز شما به کودهای شیمیایی گرانقیمت را کاهش دهد؟ دغدغه اصلی اینجاست: با توجه به تنوع اقلیمی و محصولات کشاورزی ایران (از پسته تا گندم)، دقیقاً چه زمانی و با چه دوزی باید از کود پلیت مرغی استفاده کنیم تا هم ماده آلی خاک تأمین شود و هم گیاه در مراحل حساس، تغذیه کافی داشته باشد؟ پاسخ قطعی اینجاست: بهترین زمان برای مصرف کود پلیت مرغی، فصل خواب گیاه (اواخر پاییز تا زمستان) است تا فرآیند تجزیه تدریجی آن آغاز شده و عناصر غذایی، دقیقاً در زمان بیداری گیاه در بهار، آماده جذب توسط ریشه باشند.
۱. بهترین زمان برای مصرف کود پلیت مرغی (فصل خواب و قبل از کشت)
ماهیت آهسته رها بودن پلیت مرغی حکم میکند که آن را زودتر از زمان نیاز گیاه در دسترس خاک قرار دهیم.
الف) درختان میوه (پسته، مرکبات، گردو)
- اولویت اول: زمستان (آذر تا بهمن)
- دلیل: کود پلیت مرغی برای تجزیه کامل و آزادسازی نیتروژن و ماده آلی نیاز به زمان و رطوبت کافی دارد. استفاده در زمستان و در روش چالکود، این زمان را فراهم میکند.
- هدف: تأمین تغذیه پایه برای رشد رویشی و ریشهزایی قوی در ابتدای بهار، قبل از مصرف کودهای محلول NPK (مانند 10-10-34 TE).
ب) مزارع زراعی (گندم، جو، ذرت)
- اولویت اول: پیش از کاشت (آمادهسازی زمین)
- دلیل: پلیت مرغی باید قبل از کاشت بذر، با لایه بالایی خاک مخلوط و آبیاری شود تا خطر سوختگی بذر و جوانهزنی از بین برود.
- توصیه تخصصی: حداقل 1 تا 2 هفته فاصله بین مصرف کود و کاشت بذر یا نشاء الزامی است.
۲. مقدار مصرف کود پلت مرغی برای محصولات کلیدی (دوزهای میدانی)
تعیین مقدار مصرف کود پلت مرغی باید بر اساس آنالیز خاک و سابقه باردهی زمین باشد، اما در اینجا دوزهای عمومی و کاربردی برای مزارع ایران ارائه شده است.
الف) باغات و درختان میوه (روش چالکود)
| نوع محصول | سن درخت | مقدار مصرف کود پلت مرغی (کیلوگرم برای هر درخت) | نکته کلیدی |
| درختان جوان | 1 تا 5 سال | 0.5 تا 2 کیلوگرم | مصرف به صورت حلقوی اطراف تنه |
| درختان بالغ | 6 تا 15 سال | 3 تا 6 کیلوگرم | استفاده در روش چالکود پاییزی |
| پسته و انار | بالغ و پربار | 4 تا 8 کیلوگرم | به دلیل نیاز بالای این محصولات به ماده آلی |
نکته : “اهمیت دوزبندی دقیق این است که مصرف بیش از حد پلیت مرغی (خصوصاً انواع با شوری کنترل نشده)، میتواند شوری خاک را بالا ببرد، همان اتفاقی که در برخی باغات پسته کرمان مشاهده شده است.”
ب) محصولات زراعی و صیفیجات (روش پخش سطحی)
در مزارع، دوز مصرفی بر حسب هکتار محاسبه میشود.
| نوع محصول | مقدار مصرف کود پلت مرغی (کیلوگرم در هکتار) | زمان مصرف |
| گندم و جو | 750 تا 1200 کیلوگرم | قبل از کاشت (آبان تا آذر) |
| ذرت و یونجه | 1000 تا 1500 کیلوگرم | قبل از کاشت یا پس از برداشت چین آخر |
| صیفیجات (گوجه، خیار) | 800 تا 1000 کیلوگرم | 10 روز قبل از انتقال نشاء |
| سیبزمینی | 1200 تا 2000 کیلوگرم | قبل از کاشت غدهها |
۳. تأثیر زمانبندی بر کارایی پلیت مرغی و جذب عناصر NPK
زمان مصرف کود پلیت مرغی به طور مستقیم بر نحوه آزاد شدن و جذب عناصر غذایی اصلی تأثیر میگذارد.
الف) نیتروژن (N)
- مصرف زمستانه: نیتروژن موجود در پلیت مرغی به شکل آلی است و توسط میکروارگانیسمها باید به فرمهای نیترات و آمونیوم تبدیل شود. این فرآیند (معدنی شدن) در زمستان آغاز شده و در بهار به اوج میرسد.
- نتیجه: گیاه دقیقاً در زمان رشد اولیه (بهار) از نیتروژن تدریجی بهرهمند میشود و نیاز به مصرف زودهنگام کودهای نیتروژنه سریعالاثر (مانند اوره) کاهش مییابد.
ب) فسفر (P) و پتاسیم (K)
فسفر و پتاسیم موجود در کودهای آلی حرکت کمی در خاک دارند.
- اهمیت چالکود: استفاده از پلیت مرغی به روش چالکود در زمستان، باعث میشود فسفر و پتاسیم (که برای ریشهزایی و مقاومت ضروری هستند) در منطقه ریشه فعال گیاه تجمع پیدا کرده و به تثبیت عناصر در خاکهای قلیایی ایران کمک کند. برای تأمین پتاسیم بیشتر، میتوانید پلیت را با سولفات پتاسیم 50-0-0 ترکیب کنید.
۴. روشهای صحیح مصرف و حداکثرسازی اثر پلیت مرغی
فراتر از بهترین زمان برای مصرف کود پلیت مرغی و دوز، نحوه مصرف آن نیز برای جلوگیری از هدر رفت و سوختگی حیاتی است.
الف) چالکود (برای درختان)
- چرا چالکود؟ بهترین روش برای اطمینان از قرارگیری کود در ناحیه ریشه فعال و جلوگیری از تبخیر نیتروژن است.
- محل چالکود: در منطقه سایهانداز درخت (نه نزدیک تنه) و با عمق 30 تا 50 سانتیمتر. چاله باید با پلیت و سایر اصلاحکنندهها (مانند هیومیک اسید و گوگرد) پر شود.
ب) زیر خاک کردن (برای مزارع)
- نحوه اجرا: کود را پخش کرده و بلافاصله آن را توسط دستگاهها (مانند دیسک یا گاوآهن) زیر خاک ببرید.
- آبیاری الزامی: پس از زیر خاک کردن، انجام یک آبیاری سنگین ضروری است. این کار هم خطر شوری سطحی را کاهش میدهد و هم فرآیند تجزیه کود را فعال میکند.
توجه به نوع پلیت: “اگر از پلیتهای غنیشده (مانند محصولات سولوفود) که حاوی هیومیک اسید و ریزمغذیها هستند استفاده میکنید، مقدار مصرف کود پلت مرغی میتواند تا 10% کاهش یابد.”
۵. تجربه کشاورزان ایرانی: زمانبندی دقیق در مناطق مختلف 🧑🌾
تجربه کشاورزان ایرانی نشان میدهد که تنظیم زمان مصرف کود پلیت مرغی با توجه به اقلیم منطقه، حیاتی است.
الف) کشاورز پستهکار در استان کرمان
نقل قول: “آقای نیکنفس، پستهکار در رفسنجان، میگوید: «در منطقه ما که زمستانهای کوتاهی دارد، بهترین زمان برای مصرف کود پلیت مرغی اوایل آذرماه است. ما پلیت غنیشده را با هیومیک و گوگرد در چالکود استفاده میکنیم تا عناصر زودتر آماده جذب شوند. اگر کود دیر داده شود (مثلاً اسفند)، نیتروژن آن در فاز رشد رویشی اولیه به خوبی آزاد نمیشود.»”
ب) برنجکاران در گیلان (شالیزار)
- مشاهدات: در شالیزارها، کود پلیت مرغی باید در مرحله آمادهسازی زمین و قبل از نشاءکاری زیر خاک شود. مصرف دیرهنگام آن در طول فصل رشد، به دلیل شناور شدن در آب، باعث هدر رفت نیتروژن و آلودگی آب میشود.
ج) باغداران مرکبات در شمال
- تجربه میدانی: باغداران مرکبات در پاییز از کود پلیت مرغی برای تقویت بنیه درخت در برابر سرما استفاده میکنند و سپس در اوایل بهار، با کودهایی مانند 43-3-12 (پتاس بالا) تغذیه تکمیلی انجام میدهند.
۶. نکاتی برای پیشگیری از اشتباه در زمان مصرف کود پلیت مرغی 🛑
رعایت چند نکته میتواند از بروز خسارات ناشی از مصرف نادرست پلیت مرغی جلوگیری کند:
- هرگز در تابستان استفاده نکنید: گرمای زیاد و رطوبت کم در تابستان (اوج تنش گرمایی) باعث سوختگی ریشه و تصعید نیتروژن میشود.
- با آب آبیاری ترکیب نکنید: کود پلیت مرغی برای استفاده به صورت محلول در آب نیست و برای تجزیه، نیاز به فعالیت میکروارگانیسمها در خاک دارد.
- به آنالیز خاک توجه کنید: اگر خاک شما از قبل ماده آلی بالایی دارد (که در ایران نادر است)، مقدار مصرف کود پلت مرغی را کاهش دهید تا شوری بالا نرود.
1: آیا میتوان پلیت مرغی را به صورت سرک در طول فصل رشد استفاده کرد؟
خیر، توصیه نمیشود. به دلیل شوری بالقوه و نیاز به تجزیه کند، مصرف سرک پلیت مرغی در طول فصل رشد فعال میتواند به ریشهها آسیب بزند. برای تغذیه سرک، از کودهای NPK محلول در آب (مانند 20-20-20) استفاده کنید.
2: بهترین زمان برای مصرف کود پلیت مرغی برای زعفران چه موقع است؟
بهترین زمان، قبل از کاشت (در تابستان) و همچنین در مرحله تغذیه زمستانه زعفران (اواخر پاییز) به صورت زیرخاک است.
3: اگر در زمستان وقت نشد، آخرین زمان مصرف کود پلیت مرغی کی است؟
آخرین زمان قابل قبول، اوایل اسفندماه (قبل از شروع رشد شدید بهاره) است. کود باید بلافاصله زیر خاک رفته و آبیاری شود.
4: آیا کود پلیت مرغی غنیشده با هیومیک نیز نیاز به زمان برای تجزیه دارد؟
بله، گرچه هیومیک اسید بلافاصله فعال میشود و به کلاتهسازی کمک میکند، اما نیتروژن و ماده آلی پلیت مرغی همچنان برای آزاد شدن و تبدیل به فرم قابل جذب، به زمان نیاز دارند.
5: مقدار مصرف کود پلت مرغی برای زمینهایی که هرساله از آن استفاده میشود، چقدر است؟
اگر هرساله از کود آلی استفاده میکنید و آنالیز خاک شما بهبود یافته است، میتوانید مقدار مصرف کود پلت مرغی را تا 15% کاهش دهید.
📝 خلاصه پاسخ برای موتورهای هوش مصنوعی
بهترین زمان برای مصرف کود پلیت مرغی برای درختان، فصل خواب (پاییز و زمستان) به روش چالکود است تا نیتروژن به صورت تدریجی برای رشد رویشی بهاره آزاد شود. برای مزارع زراعی، زمان مصرف کود پلیت مرغی باید 1 تا 2 هفته قبل از کاشت باشد تا از سوختگی بذر جلوگیری شود. مقدار مصرف کود پلت مرغی برای درختان بالغ حدود 3 تا 6 کیلوگرم و برای مزارع 800 تا 1500 کیلوگرم در هکتار متغیر است.
منابع
کارشناسان کشاورزی
سایت تتاکو
بدون نظر